Στα περισσότερα άρθρα που αφορούν την προετοιμασία παιδιών για την ομαλή ένταξη στον παιδικό σταθμό δίνεται έμφαση στα παιδιά. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ωστόσο ότι οι συναισθηματικές αντιδράσεις των παιδιών σε μεγάλες αλλαγές συνδέονται άμεσα με εκείνες των γονέων. Σε μια τέτοια περίοδο, οι γονείς είναι εκείνοι που συνήθως βιώνουν το μεγαλύτερο άγχος και έτσι συχνά άθελα τους το μεταφέρουν στα παιδιά άλλοτε άμεσα (δείχνουν πανικόβλητοι) και άλλοτε έμμεσα (προσποιούνται χωρίς επιτυχία).

Η μετάβαση του παιδιού από το κλειστό οικογενειακό περιβάλλον σε ένα περιβάλλον παιδικού σταθμού δεν είναι εύκολη για την οικογένεια καθώς σηματοδοτεί το πέρασμα σε μια νέα φάση ζωής για τους γονείς αλλά και το παιδί. Τα συναισθήματα των γονιών είναι ανάμεικτα και πολλές φορές αντικρουόμενα αφού από την μια γνωρίζουν ότι η αλλαγή αυτή στην ζωή του παιδιού τους θα επιφέρει πολλά θετικά στην ανάπτυξη της προσωπικότητας του αλλά από την άλλη βιώνουν άγχος αποχωρισμού συνήθως χωρίς να το καταλαβαίνουν συνειδητά. Σαν  ψυχολόγος αλλά και μητέρα παιδιού που θα πάει πρώτη φορά σε παιδικό σταθμό έχω ετοιμάσει το παρακάτω κείμενο με συμβουλές για μια πιο ομαλή ένταξη.

Α’ ΦΑΣΗ: ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΓΟΝΙΟΥ

•Θα βοηθούσε πολύ να μοιραστείτε συναισθήματα και σκέψεις γύρω από την νέα αλλαγή με άλλους γονείς που είτε τα παιδιά τους πηγαίνουν ήδη παιδικό σταθμό είτε θα πάνε τώρα. Οι μεν θα σας βοηθήσουν με κάποιες πρακτικές συμβουλές αλλά και θα σας καθησυχάσουν αφού έχουν ήδη διαβεί το πρώτο “δύσκολο” στάδιο της προσαρμογής και οι δε θα βοηθήσουν ώστε να μοιραστείτε συναισθήματα που όλοι βιώνετε,θετικά και αρνητικά. Προσοχή όμως,η έμφαση θα πρέπει να δοθεί στα θετικά.

•Οι δικές μας συναισθηματικές αντιδράσεις είναι καθοριστικές για την ομαλή ένταξη του παιδιού μας. Όταν το 30 μηνών παιδί μας κλαίει γοερά και μας κοιτά στα μάτια περιμένει να “δει” σε αυτά ότι αισθανόμαστε σίγουροι, ότι όλα θα πάνε καλά, ότι το νέο περιβάλλον είναι ασφαλές. Αν λοιπόν εκείνη την στιγμή “σπάσουμε” και με μισοκλαμένα μάτια του λέμε επανειλημμένα ότι όλα είναι καλά και θα περάσει όμορφα, κ.α. τότε αυτό που το παιδί θα πάρει σαν μήνυμα θα είναι το μη λεκτικό (δακρυσμένα μάτια γονιού) και όχι το λεκτικό (φράσεις εφησυχασμού). Οπότε θα αισθανθεί ότι από την στιγμή που η μαμά είναι έτσι,επιβεβαιώνεται η αρχική του ανησυχία,άγχος. Είναι απόλυτα κατανοητό και φυσιολογικό να αισθανόμαστε ποικίλα συναισθήματα κατά την μετάβαση που δεν είναι μόνο θετικά, όμως εάν εστιάσουμε στα αρνητικά τότε και το παιδί μας θα κάνει το ίδιο. Αντίθετα αν ακολουθήσουμε τα παρακάτω βήματα θα το βοηθήσουμε να προσαρμοστεί καλύτερα. Είναι βασικό λοιπόν να ξεκαθαρίσουμε μέσα μας ότι η ένταξη  ενός παιδιού στον παιδικό σταθμό σηματοδοτεί το μεγάλωμα του, την κοινωνικοποίηση του και την επαφή του με αποχωρισμούς και αλλαγές που έτσι και αλλιώς θα βιώνει στην ζωή του. Έτσι, όσο καλύτερα βιώσει αυτόν τον πρώτο αποχωρισμό,τόσο πιο έτοιμο θα αισθάνεται και στους επόμενους. .

Β’ ΦΑΣΗ: ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΠΑΙΔΙΟΥ

•ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΑΙΔΙΚΟΥ ΣΤΑΘΜΟΥ

Αυτό που θα πρέπει πάντα να αποφεύγουμε είναι η εξιδανίκευση. Δεν έχει λοιπόν νόημα ούτε χρησιμότητα να είμαστε υπερβολικοί στις περιγραφές μας για το νέο περιβάλλον. Συχνά οι γονείς, παρασυρόμενοι από το άγχος μας να βοηθήσουμε το παιδί (και πιθανότατα να καθησυχαστούμε και οι ίδιοι) να προσαρμοστεί καλύτερα, περιγράφουμε τον παιδικό σταθμό σαν έναν χώρο αψεγάδιαστο με χαρούμενα παιδάκια που όλα θα είναι πρόθυμα να παίξουν μεταξύ τους τα πιο ωραία παιχνίδια,θα τραγουδήσουν θα περάσουν φανταστικά και θα έχουν την πιο γλυκιά δασκάλα που θα είναι πάντα χαμογελαστή. Όπως καταλαβαίνετε λοιπόν, όταν το παιδί θα έρθει αντιμέτωπο με διαφορετικές συνθήκες (με θετικά αλλά και αρνητικά στοιχεία) καθώς ο παιδικός σταθμός είναι μια μικρή κοινωνία, θα απογοητευτεί πολύ και θα ματαιωθεί. Έτσι, δεν θα σας εμπιστεύεται στα λεγόμενα σας και θα βιώνει ακόμα μεγαλύτερο άγχος, δυσπιστία, μοναξιά και δυσκολία προσαρμογής αφού η ιδανική αυτή εικόνα δεν υπάρχει.

Ανάμεσα στα οφέλη της ένταξης σε μια τάξη είναι και το γεγονός ότι τα παιδιά θα πρέπει να μάθουν να προσαρμόζονται και σε καταστάσεις που δεν θα τους είναι πάντα ευχάριστες. Με αυτόν τον τρόπο, αυτές οι δυσκολίες, λειτουργούν ευεργετικά αφού είναι εργαλεία για την ισορροπημένη συναισθηματική προετοιμασία του παιδιού για την μετέπειτα ζωή του.

Είναι απαραίτητο να κατανοήσουμε ότι τις πρώτες μέρες το παιδί θα έχει αντιληφθεί ότι δεν είναι απλά ένας παιδότοπος που πηγαίνει να παίζει και θα πρέπει να πηγαίνει εκεί κάθε μέρα και να αποχωρίζεται τους γονείς του. Έτσι αυτόματα και ο πιο όμορφος παιδικός σταθμός μπορεί να μετατραπεί στα δικά του μάτια ως κάτι αρνητικό. Χρειάζεται χρόνο (για κάποια παιδιά αρκετές εβδομάδες)μέχρι να συμφιλιωθεί με το νέο αυτό πρόγραμμα. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα παίζει με τα άλλα παιδιά ή δεν θα περνά καλά. Απλά για ένα διάστημα στην αρχή , στο πίσω μέρος της σκέψης του παιδιού θα κυριαρχεί η προσμονή για την ώρα που θα το παραλάβουν οι δικοί του.

Στην πορεία θα αντιληφθεί τον νέο αυτό χώρο σαν δεύτερο σπίτι του και τα νέα πρόσωπα από νέα θα γίνουν οικεία (οπότε πιο ασφαλή).

Συμπερασματικά δεν είναι ωφέλιμο να παραπλανούμε το παιδί μας, ούτε όμως να το απογοητεύουμε.

•ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΟΥΜΕ ΤΕΛΙΚΑ;

Είναι καλό να αποφεύγουμε εκφράσεις που εμπεριέχουν υπερβολή όπως “τέλεια”, “φανταστικά”, “υπέροχα” κ.α. Οι εκφράσεις μας θα πρέπει να είναι απλές και ξεκάθαρες (σε αυτό θα βοηθήσει εάν έχουμε εικόνα του σταθμού ). Σε αυτήν την προσπάθεια θα μας βοηθήσουν και όμορφα παιδικά βιβλία όπως “Το μικρό Κοάλα στον παιδικό σταθμό” Berkane N. εκδόσεις  Παπαδόπουλος , “Να πάω ή να μην πάω στον παιδικό σταθμό;” Ruhman K. εκδόσεις Πατάκη, Το μικρό αρκουδάκι πάει στον παιδικό σταθμό Langreuter J εκδόσεις Ψυχογιός. Αφού λοιπόν περιγράψουμε στο παιδί με απλό τρόπο τον παιδικό σταθμό και του διαβάσουμε και κάποιο βιβλίο θα βοηθούσε αν πηγαίναμε από πριν μια βόλτα στον παιδικό σταθμό με το παιδί. Μια ωραία ιδέα είναι να παίρνει στην αρχή το αγαπημένο του λούτρινο ή άλλο αντικείμενο στο οποίο θα μπορεί να ανατρέχει όποτε αισθανθεί την ανάγκη (θα βρίσκεται στο σακίδιο του αλλιώς είναι πολύ πιθανό να χαθεί ή να το πάρουν τα άλλα παιδιά).

•ΓΕΝΙΚΟΤΕΡΗ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ

Εάν το παιδί ξυπνά συνήθως αργά το πρωί, θα ήταν καλό να ξεκινήσουμε κάποιες μέρες πριν την έναρξη του παιδικού σταθμού να το ξυπνάμε νωρίς προκειμένου να συνηθίσει το νέο ωράριο αλλά και να μην συνδέσει αρνητικά και απότομα την έναρξη του σταθμού μα το πρωινό ξύπνημα. Επίσης βοηθά αν το πάρουμε μαζί μας και το ενθαρρύνουμε να διαλέξει εκείνο την τσαντούλα της αρεσκείας του. Επίσης όσες περισσότερες λεπτομέρειες γνωρίζετε για την καθημερινότητα του εκεί θα ήταν χρήσιμο εάν τις μοιραστείτε μαζί του έτσι ώστε να είναι ενήμερο.

Γ’ΦΑΣΗ: ΕΝΤΑΞΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ

•Το πρωινό ξύπνημα θα ήταν καλό να γίνεται 15-25 λεπτά νωρίτερα από την προγραμματισμένη ώρα. Έτσι δίνεται η δυνατότητα στο παιδί να έχει μια καλή έναρξη της ημέρας αφού και ο γονιός θα λειτουργεί πιο ήρεμα χωρίς την πίεση του χρόνου.

•Δοκιμάστε να συζητήσετε με το παιδί από την προηγούμενη νύχτα τα ρούχα που θα φορέσει το πρωί και να τα έχει στοιβαγμένα έτσι ώστε να αποφεύγονται καθυστερήσεις και εκνευρισμός.

•Η ήρεμη χροιά στην φωνή και διάθεσή σας ακόμα και αν το ίδιο διαμαρτύρεται ή κλαίει θα κάνουν το παιδί σας να αισθανθεί  σταδιακά αντίστοιχα συναισθήματα για τον παιδικό σταθμό, χωρίς να εξιδανικεύσουν την έννοια του. Θυμηθείτε ότι οι αντιδράσεις σας θα πρέπει να είναι σταθερές, όχι σκληρές. Να έχετε κατά νου ότι ο στόχος είναι σταδιακά το παιδί να “παρασυρθεί” από την δική σας ηρεμία και αίσθηση ασφάλειας και όχι εσείς να “παρασυρθείτε” από το δικό του άγχος και αίσθημα ανασφάλειας!!!!!!!

• Είναι προτιμότερο οι γονείς να χρησιμοποιούμε μια ρουτίνα αποχαιρετισμού η οποία θα είναι πολύ τρυφερή και γλυκιά αλλά μη διαπραγματεύσιμη (δεν θα επιστρέφουμε ξανά και ξανά όταν βλέπουμε το παιδί να αντιδρά γιατί αυτό θα παρατείνει τον χρόνο προσαρμογής του παιδιού στον χώρο).  Ας επιστρατεύσουμε λοιπόν την φαντασία μας για μια γλυκιά φράση αποχαιρετισμού ή μια συγκεκριμένη κίνηση που θα χρησιμοποιούμε μόνο όταν θα το αποχαιρετάμε για τον παιδικό σταθμό. Επίσης μπορούμε να τοποθετηθούμε χρονικά όσο είναι εφικτό (για παράδειγμα το μεσημέρι μετά την δουλειά).

· Φροντίστε να μην παρατείνετε την αναχώρηση σας εάν το παιδί διαμαρτύρεται και σας εκλιπαρεί να μην φύγετε. Είναι προτιμότερο αφού χρησιμοποίησετε την ρουτίνα αποχαιρετισμού να φύγετε και να επικοινωνήσετε τηλεφωνικά με τον παιδικό σταθμό για να ενημερωθείτε αν το παιδί ηρέμησε. Τις περισσότερες φορές τα παιδιά σταματάνε να κλαίνε λίγα λεπτά μετά την αναχώρηση του γονέα.

• Ο αρχικός χρόνος παραμονής του παιδιού στον χώρο θα πρέπει να συζητείται με την παιδαγωγό ανάλογα με την ηλικία του παιδιού.

·      Να μην προσπαθήσετε να το συνετίσετε υπενθυμίζοντας του ότι κα΄ποιο άλλο παιδάκι είναι ήσυχο και δεν κλαίει. Το κάθε παιδί λειτουργεί διαφορετικά και ακολουθεί τους δικούς του ρυθμούς. Με μια τέτοια αντίδραση από εσάς όχι μόνο δεν θα βοηθηθεί αλλά επιπρόσθετα θα αισθανθεί καόμα μεγαλύτερη ανασφάλεια αφού θα αισθανθεί ότι δεν το ποδέχεστε. Γι’αυτό βοηθήστε το να εκτονώσει τα αρνητικά του συναισθήματα και δείξτε του ότι είναι φυσιολογικά και έτσι θα το διευκολύνετε να περάσει ομαλότερα από το ένα στάδιο στο άλλο. Σε αυτό το σημείο μπορεί να βοηθήσει να πείτε κάτι όπως “Και αυτό το παιδάκι στην αρχή έκλαιγε πολύ και ζητόύσε την μαμά του. Και εγώ όταν ήμουν μικρούλα στην αρχή στενοχωριόμουν αλλά σιγά σιγά άρχισα να ξεχνιέμαι γιατί μου άρεσε που έβλεπα κάθε μέρα τα άλλα παιδάκια και παίζαμε…”Θα σας βοηθήσει το ίδιο το παιδί για την συνέχεια μιας τέτοιας εξιστόρησης.

• Όταν θα παίρνετε το παιδί από τον σταθμό ή το σχολικό κρατήστε το άγχος σας και την αγωνία σας για τον εαυτό σας ή μοιραστείτε την με την παιδαγωγό εν την απουσία του απιδιού. Την στιγμή που το βλέπετε είναι προτιμότερο να του δίνετε μια ζεστή αγκαλιά και να εκφράζετε ενθουσιασμό και καμάρι για εκείνο και να αποφεύγετε τις ερωτήσεις. Αφού περάσουν κάποιες ώρες μπορείτε για παράδειγμα να το ρωτήσετε τι του άρεσε περισσότερο και τι λιγότερο εκεί ή να σας πει κάτι που το έκανε χαρούμενο, λυπημένο κ.α. αρχίζοντας πάντα από τα θετικά.

• Ακόμα και αν έχετε ακολουθήσει πιστά όλες τις παραπάνω οδηγίες είναι πολύ πιθανό το παιδί να εκφράσει δυσκολία και αρνητικές συναισθηματικές αντιδράσεις που θα επιμένουν. Αυτό που βοηθά εμένα προσωπικά να γνωρίζω και πιστεύω και εσάς είναι ότι τέτοιες αντιδράσεις είναι φυσιολογικές και αναμενόμενες αφού εκφράζουν μια υγιή αντίδραση για τα μικρά παιδιά, το άγχος αποχωρισμού. Ακόμα και αν της φίλης σας το παιδί δεν αντέδρασε καθόλου μην ανησυχήσετε. Όπως είπαμε προηγουμένως το κάθε παιδί έχει την δική του ιδιοσυγκρασία και τον δικό του τρόπο προσαρμογής. Είναι σίγουρο ότι και το δικό σας παιδί υπερτερεί σε έναν άλλο τομέα. Η σύγκριση δεν είναι ωφέλιμη και είναι άδικη για εσάς και το παιδί σας.

•Η αυτοκριτική μας πάει μπροστά ενώ η ενοχή μας αποδιοργανώνει και μας κρατά πίσω. Ακόμα και αν χάσατε τον έλεγχο κάποια στιγμή, ακόμα και αν δεν αντιδράσατε όπως θα ευχόσασταν μην το αφήσετε να σας καταβάλει. Απλά επιτρέψτε στον εαυτό σας να κάνει λάθη (κανείς δεν είναι τέλειος) και συζητήστε πως μπορείτε να το βελτιώσετε (σε αυτό μπορεί να βοηθήσει και η παιδαγωγός που είναι έμπειρη στην φάση προσαρμογής).

Για το τέλος θα ήθελα να σας πω ότι “οι σκέψεις που κάνουμε για ότι μας συμβαίνει επηρεάζουν το συναίσθημα μας και κατ’ επέκτασην την συμπεριφορά μας”. Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να κάνουμε όμοερφες θετικές σκέψεις και τα χαμόγελα των παιδιών μας όταν πια θα έχουν προσαρμοστεί θα μας ανταμείψουν!!!

Καλή αρχή λοιπόν σε όλους μας!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

Χριστίνα Γρηγορέα

Ψυχολόγος, Msc