“Τον μαλώνω όταν κλαίει, γιατί του πήραν το παιχνίδι”
“Όταν θυμώνει χτυπά εμένα ή την αδερφή της -δεν την παρεξηγώ όμως, είναι μόνο τέσσερα”
“Του είπα ότι τα καλά παιδιά δε ζηλεύουν τα αδέρφια τους και πρέπει να ντρέπεται γι αυτό'””
“Δε δέχεται καθόλου καλά το “όχι”. Πρέπει να γίνεται το δικό του. Είναι ισχυρός χαρακτήρας”
“Είναι ντροπαλή, γι αυτό δεν πλησιάζει τα άλλα παιδιά. Θα το ξεπεράσει όταν μεγαλώσει”
“Τον χτύπησε, αλλά είχε δίκιο. Ο άλλος τον κορόιδεψε”
Τελικά, υπάρχουν “καλά” ή “κακά” συναισθήματα; Πρέπει να μαλώνουμε τα παιδιά όταν έχουν άσχημα συναισθήματα; Όταν τα παιδιά μας αντιδρούν άσχημα, πρέπει να τα δικαιολογούμε και να τα ανεχόμαστε, αν καταλάβουμε ότι το κάνουν επειδή νιώθουν αδικημένα/λυπημένα/θυμωμένα κοκ; Πρέπει να ασχολούμαστε και να προσπαθούμε να καταλάβουμε πώς νιώθει ένα παιδί, ή η κουβέντα για συναισθήματα είναι χαμένος κόπος που απλά μας τρώει χρόνο από τα πραγματικά προβλήματα;
Συναίσθημα = Ζωή
Τα συναισθήματα είναι φυσιολογικές, ανθρώπινες εμπειρίες που βιώνουμε όλοι συνεχώς στη ζωή μας -και τα παιδιά δεν αποτελούν εξαίρεση.
Δεν αποδοκιμάζουμε ή επικρίνουμε ένα παιδί επειδή στενοχωριέται ή νιώθει ζήλια, δυσφορία ή θυμό.
Δεν υποτιμούμε ή απορρίπτουμε τα συναισθήματά του.
Τιμούμε και αναγνωρίζουμε τα συναισθήματα του παιδιού, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι -ειδικά όταν πρόκειται για αρνητικά συναισθήματα- τα επιδοκιμάζουμε ή τα συμμεριζόμαστε. Μάλιστα, είναι βασικό να μάθουμε από νωρίς στο παιδί να αναγνωρίζει και να ονοματίζει τα συναισθήματά του.
ΟΜΩΣ ! ………………..
Από νωρίς στη ζωή του παιδιού εξηγούμε ότι, ενώ το να έχουμε και αρνητικά συναισθήματα είναι φυσιολογικό και εντάξει, πρέπει να προσέχουμε τους τρόπους που τα εκφράζουμε.
Δίνουμε, από μικρή ηλικία, πολλή προσοχή στο θέμα της εκδραμάτισης των αρνητικών συναισθημάτων (δηλαδή της εκδήλωσής τους με ακατάλληλες συμπεριφορές, που στρέφονται κατά του εαυτού ή των άλλων). Θυμώνω, ματαιώνομαι, στενοχωριέμαι ή αδικούμαι δε σημαίνει αυτονόητα ότι επιτρέπεται να σπάζω, να ουρλιάζω, να βρίζω, να χτυπάω, να μιλάω χωρίς σεβασμό ή να παραβιάζω, με οποιοδήποτε τρόπο, τους κανόνες και τα όρια. Άρα, σε καμία περίπτωση (όσο δίκιο κι αν πιστεύω ότι έχω) δεν δικαιολογούμαι -και δεν πρέπει να με δικαιολογεί κανείς- όταν συμπεριφέρομαι έτσι.
Για κανένα παιδί που έχει περάσει την πρώτη νηπιακή ηλικία δεν πρέπει να θεωρούμε σαν αυτονόητα αποδεκτούς ή φυσιολογικούς, τους ακατάλληλους τρόπους εκδήλωσης των αρνητικών συναισθημάτων -ειδικά όταν αυτό γίνεται επανειλημμένα. Αν παρατηρήσουμε κάτι τέτοιο, παρεμβαίνουμε έγκαιρα ώστε να κατανοήσουμε γιατί συμβαίνει και να βοηθήσουμε το παιδί να αλλάξει, όχι τα συναισθήματα, αλλά τους τρόπους που τα εκδηλώνει.
Ενθαρρύνουμε τα παιδιά να χρησιμοποιούν το λόγο (και όχι τις πράξεις) για να εξηγούν πώς νιώθουν και όταν είναι μικρά τους δίνουμε εναλλακτικές και τρόπους για να εκδηλώνουν ή να εκτονώνουν κατάλληλα τα αρνητικά τους συναισθήματα και τα καθοδηγούμε προς αυτούς.
Όσο μεγαλώνουν, συζητάμε μαζί τους ποιοι μπορεί να είναι οι κατάλληλοι τρόποι για να εκφράζουν τα δύσκολα συναισθήματα (πχ το θυμό). Επίσης, δηλώνουμε (και είμαστε) πραγματικά διαθέσιμοι για να συζητούν μαζί μας και να ζητούν βοήθεια, όταν αισθάνονται ότι τα εσωτερικά βιώματα ή οι εξωτερικές εμπειρίες τους είναι παραπάνω από αυτό που μπορούν να αντέξουν ή να διαχειριστούν.
Δεν έχει τόση σημασία τι ζητάς, αλλά πώς το ζητάς.
Οι ενήλικες οφείλουν να εκπαιδεύουν τα παιδιά, με σταθερότητα και επιμονή σε αυτή την αρχή, από πολύ νωρίς και να βοηθούν ή να συνεργάζονται με τα παιδιά, ώστε τα τελευταία:
(1) να αναγνωρίζουν τα αρνητικά τους συναισθήματα
(2) να βρίσκουν κατάλληλους και εποικοδομητικούς τρόπους για να τα εκφράζουν
(3) να κάνουν επίλυση προβλήματος, δηλαδή να μάθουν να κινητοποιούν τους τρόπους και τα μέσα που διαθέτουν, όσο απλά ή περιορισμένα κι αν είναι αυτά, ώστε να διαχειρίζονται το πρόβλημα ή τη δυσκολία που αντιμετωπίζουν.
Όταν ένα παιδί μεγαλύτερο των τριών ετών επανειλημμένα εκδήλωνει τα αρνητικά συναισθήματά του:
- με τρόπους ακατάλληλους (εκδηλώσεις θυμού, ζήλιας, στενοχώριας ή εκνευρισμού που παραβιάζουν τα όρια, την ηρεμία και την ασφάλεια των άλλων), καταστροφικούς, επικίνδυνους, επίμονα ενοχλητικούς, ή
- με τρόπους και συμπεριφορές που το αποκλείουν από τη συμμετοχή στις φυσιολογικές για την ηλικία του εμπειρίες και ασχολίες (κοινωνικά περιβάλλοντα ή δραστηριότητες που είναι αναμενόμενο και απαραίτητο να συμμετέχει)
οι ενήλικες πρέπει να ασχοληθούν έγκαιρα και σοβαρά, τόσο με συστηματική δουλειά που μπορεί να γίνει μέσα στην οικογένεια, όσο και με τη συμβουλή ειδικού (για να αναγνωριστεί, αν υπάρχει, κάποια αιτία που συμβαίνει αυτό και να δωθούν οι κατευθύνσεις για την αντιμετώπισή του). Επιπλέον, πρέπει να δουν προσεκτικά και οι ίδιοι πώς βιώνουν και εκδηλώνουν τα δικά τους συναισθήματα, τι κάνουν με αυτά και τι παράδειγμα αποτελούν για τα παιδιά τους.
Καλή δουλειά με τα συναισθήματα=καλή ψυχική υγεία=καλή ζωή
Όλα τα συναισθήματα είναι φυσιολογικά και πάρα πολύ σημαντικά. Πρέπει να υπάρχει χώρος να εκφράζονται και να μοιράζονται, αλλά όχι να εκδραματίζονται. Πρέπει να αναγνωρίζονται, αλλά δεν μπορούν να παίρνουν τη θέση της σκέψης. Είναι αιτία για πολλές συμπεριφορές, αλλά όχι δικαιολογία για όλες. Η, με κάθε κόστος, απόδραση από τα δύσκολα συναισθήματα, η αγνόηση ή η υποτίμησή τους, είναι καταστρεπτική. Από την άλλη όμως, η έκφρασή τους με τρόπους δυσλειτουργικούς, αυτοκαταστροφικούς ή επιθετικούς είναι αιτία μεγάλων δεινών και έχει βέβαιο κόστος για την ψυχική υγεία και την ποιότητα της ζωής των ανθρώπων -είτε είναι ενήλικες, είτε παιδιά.
Σπυριδούλα Κώτση
Ψυχίατρος παιδιών και εφήβων
Ερμού 36, Θεσσσαλονίκη
τηλ: 2315 319 505
Για την “ΠΑΙΔΟΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΣΗΜΕΡΑ”