Γενετιστές εντόπισαν μεταλλάξεις που σχετίζονται με αιφνίδιο και ανεξήγητο θάνατο σε βρέφη και παιδιά. Σε ορισμένες ανεξήγητες περιπτώσεις, η πλήρης αλληλούχηση του DNA αποκαλύπτει μεταλλάξεις που συνδέονται με καρδιακές αρρυθμίες, επιληπτικές κρίσεις, και νευροαναπτυξιακές διαταραχές. Το ερώτημα βέβαια που παραμένει είνια κατά πόσο μπορούν να ελεγχθούν προγεννητικά ώστε να υπάρξει και ενδεχόμενη αντιμετώπιση.
Τα αποτελέσματα θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε καλύτερη κατανόηση των αιτιών αυτών των θανάτων και να προτείνουν νέες προσεγγίσεις για την πρόληψή τους.
“Περίπου 1.800 παιδιά στις Η.Π.Α. πεθαίνουν από ξαφνικές, ανεξήγητες αιτίες κάθε χρόνο, τα περισσότερα ενώ κοιμούνται. Όταν το γεγονός συμβαίνει σε παιδιά ηλικίας κάτω του 1 έτους, ονομάζεται σύνδρομο αιφνίδιου βρεφικού θανάτου (SIDS). ΄Όταν συμβαίνει σε παιδιά ηλικίας 1 έτους ή μεγαλύτερα, ονομάζεται αιφνίδιος ανεξήγητος θάνατος σε παιδιά (SUDC). Τα κρούσματα αιφνίδιου βρεφικού θανάτου (SIDS) ξεπερνούν τα κρούσματα σε παιδιά σε αναλογία τέσσερα προς ένα. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, περίπου 400 θάνατοι εμπίπτουν στην κατηγορία αιφνίδιου ανεξήγητου θανάτου σε παιδιά κάθε χρόνο”, λέει ο καθηγητής Γενετικής Κωνσταντίνος Τριανταφυλλίδης.
τι δειχνουν Οι μελέτες
Α) Μελέτες έδειξαν ότι ο θάνατος αρρένων βρεφών μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι το βρέφος έχει κληρονομήσει από τη μητέρα του θανατογόνο μετάλλαξη που βρίσκεται στ χρωμόσωμα Χ. ΄Άλλη αιτία θανάτου είναι το νεογέννητο να έχει χρωμοσωματικές ανωμαλίες μεγάλων χρωμοσωμάτων, π.χ. από το πρώτο μέχρι το 13ο. χρωμόσωμα.
Πριν από 50 χρόνια πέθαιναν παιδιά (κυρίως από το δεύτερο και μετά) που ήταν της γενετικής σύστασης R/r και είχαν γεννηθεί από γάμο μητέρας που ήταν Rhesus αρνητική( r/r) και πατέρα που ήταν Rhesus θετικός (R/R, ή R/r).
Από τέτοιους γάμους συχνά γεννιούνται παιδιά που παρουσιάζουν μια αιμολυτική ασθένεια, την ερυθροβλάστωση του εμβρύου. Φαίνεται ότι σε τέτοιους γάμους, το αντιγόνο R που βρίσκεται στο έμβρυο μπορεί να περάσει μέσα από τον πλακούντα, να φτάσει στο αίμα της μητέρας και να προκαλέσει τον σχηματισμό αντισωμάτων.
Αυτά, έπειτα, περνούν από τον πλακούντα, μπαίνουν στο αίμα του εμβρύου που περιέχει το αντιγόνο R και προκαλούν την συγκόλληση του. Σήμερα το πρόβλημα αυτό αντιμετωπίζεται προληπτικά με ένεση ειδικού παρασκευάσματος αντισωμάτων στις ευαισθητοποιημένες μητέρες.
Β) Αρκετές ερευνητικές ομάδες προσπάθησαν να εντοπίσουν μεταλλάξεις στο DNA που θα μπορούσαν να συμβάλλουν να βρεθεί το αίτιο που προκαλεί αιφνίδιους θανάτους στα παιδιά. Για να γίνει αυτό, ανέλυσαν την αλληλουχία του DNA σε δεκάδες τέτοιες περιπτώσεις και στους γονείς τους.
Αλλες διαταραχές
Μια ερευνητική ομάδα αρχικά ανέλυσε** 137 γονίδια που σχετίζονται με καρδιακές ή επιληπτικές διαταραχές, οι οποίες μπορεί να προκαλέσουν αιφνίδιο θάνατο.
Διαπίστωσε ότι σε περιπτώσεις αιφνίδιων ανεξήγητων θανάτων σε παιδιά, αυτά τα γονίδια περιείχαν σημαντικά περισσότερες μεταλλάξεις από ό,τι θα περίμενε κανείς τυχαία.
Οι περισσότερες ήταν νέες (de novo) μεταλλάξεις, που σημαίνει ότι ενώ βρέθηκαν στο παιδί, δεν βρέθηκαν σε κανέναν γονέα. Μια χούφτα δυνητικά επιβλαβείς μεταλλάξεις σε αυτά τα γονίδια εμφανίστηκαν στους γονείς. Σε τέτοιες περιπτώσεις, η μετάλλαξη εμφανίστηκε επίσης στους απογόνους στο 80% των περιπτώσεων -και πάλι – πιο συχνά από ό,τι θα περίμενε κανείς τυχαία.
Τι προκαλούν οι μεταλλάξεις σε 11 γονίδια
Οι ερευνητές εντόπισαν συγκεκριμένες μεταλλάξεις σε 11 γονίδια που ήταν πιθανό να προκαλέσουν προβλήματα υγείας. Αυτές οι μεταλλάξεις εκτιμήθηκε ότι συνέβαλαν στο θάνατο στο 9% των περιπτώσεων.
Πολλές από τις μεταλλάξεις εμφανίστηκαν σε ένα σύμπλεγμα γονιδίων που ρυθμίζουν το ασβέστιο στους νευρώνες και στα κύτταρα των καρδιακών μυών. Οι αλλαγές του ασβεστίου σε αυτά τα κύτταρα ελέγχουν τη μετάδοση του νευρικού σήματος και τη συστολή των καρδιακών μυών.
Οι μεταλλάξεις σε ένα από τα γονίδια, το RYR2, έχουν συνδεθεί με καρδιακά προβλήματα. Οι μεταλλάξεις σε ένα άλλο, το CACNA1C, έχουν συνδεθεί με μια σπάνια διαταραχή, που ονομάζεται σύνδρομο Timothy (μοιάζει με αυτισμό), που μπορεί να επηρεάσει την καρδιά, τα άκρα, τους μυς και τον εγκέφαλο.
Τα αποτελέσματα υποδηλώνουν ότι η αλλαγμένη σηματοδότηση ασβεστίου μπορεί να παίζει σημαντικό ρόλο στον αιφνίδιο και ανεξήγητο θάνατο παιδιών. Υπογραμμίζεται επίσης η σημασία νέων μεταλλάξεων για τον κίνδυνο SUDC. Μάλιστα διαπιστώθηκε, ότι από τα 11 γονίδια, στα 8 γονίδια υπήρξε δημιουργία νέων μεταλλάξεων.
Μια άλλη γενετική*** ανάλυση, διαπίστωσε ως πιθανές αιτίες για τουλάχιστον ένα μικρό κλάσμα περιπτώσεων: μεταλλάξεις σε γονίδια που σχετίζονται με επιληψία (γονίδιο SCN1A), καρδιακές αρρυθμίες και νευροαναπτυξιακές διαταραχές.
Ο εντοπισμός αυτών των παραγόντων κινδύνου είναι το πρώτο βήμα προς την ανάπτυξη ιατρικών παρεμβάσεων που σώζουν ζωές. Κατ αρχήν, ορισμένες επικίνδυνες παραλλαγές θα μπορούσαν να προστεθούν σε αυτές που ελέγχονται τακτικά σε νεογέννητα.
* National Health Institute, 11/1/2022. Genetics of sudden unexplained death in children, https://www.nih.gov/…/genetics-sudden-unexplained-death…
** De novo mutations in childhood cases of sudden unexplained death that disrupt intracellular Ca2+ regulation. Halvorsen M, Gould L, Wang X, Grant G, Moya R, Rabin R, Ackerman MJ, Tester DJ, Lin PT, Pappas JG, Maurano MT, Goldstein DB, Tsien RW, Devinsky O. Proc Natl Acad Sci U S A. 2021 Dec 28;118(52):e2115140118. doi: 10.1073/pnas.2115140118. PMID: 34930847..
*** Servick K. 11.2.2022. Geneticists find clues to unexplained child deaths. Science 375, p. 597, https://www.science.org/…/geneticists-find-clues-sudden…
